2008/01/12

Rodolfo Banpiroa: para hincarle el diente


Ez da erraza izaten gaurko merkatu itzel eta ugarian arakatzen ibiltzea, baina derrigorra dugu, gure haur eta gazteei literaturaren marabilak helarazi nahi badizkiegu. Eta horretarako liburu interesgarria da Rodolfo Banpiroa, Joan de Déu Prats idazlearena, Desclée argitaletxeak aterata.
Rodolfo oso banpiro berezia da, samurra, hunkigarria. Oso txarto ikusten du, eta honek hanka-sartze ikaragarriak sortzen dizkio, baita beste banpiro guztien barre eta txantxak ere. Baina berak ez du etsi nahi, eta saituko da behin eta berriro.
Testua oso erraza da irakurtzeko, eta laburra, eta istorioak badu humore punttu bat ere. Gloria Garcíaren marrazkiek, gainera, oso ondo batzen dute kutsu misteriotsua eta humoretsua aldi berean.

La edición de Rodolfo Banpiroa es atractiva y, lo más importante, invita a la lectura por la sencillez de la página. Las ilustraciones aparecen cada cuatro o cinco páginas de texto, a página completa, y el texto es breve y en letras bien grandes, que animan al lector. Tal vez, por sacarle algún defecto, resulta un tanto arbitrario el uso de las negritas en ciertas palabras, sin que quede muy claro a qué obedece el énfasis. Creo que con el texto normal era suficiente. Pero en conjunto es un libro muy recomendable, sobre todo para los más peques (en las tapas indica "a partir de 7 años"), pero creo que para todos los públicos, porque la historia está llena de ternura.

2008/01/11

Printze Txikia: 65 urte

Esos son los años que este libro, uno de los más publicados y traducidos del mundo, cumplirá en 2008, ya que apareció por primera vez publicado en 1943, auque algunos prefieren comenzar la cuenta desde su primera aparición como libro en edición francesa, de la mano de la editorial Gallimard, en 1946, dado que la primera, tres años anterior, había aparecido en Estados Unidos.
Es una obra llena de ternura y que se ha ganado, merecidamente, la categoría de clásico universal. El texto completo de El Principito en castellano puede leerse aquí.

Euskeraz ez ditu ezagutu argitalpen askorik. Lenenengoa 70ko hamarkadan atera zen, Salbador Garmendiak itzulia, baina ezagunena bigarrena izan zen, Iñaki Sipirik euskeratua, Txertoa argitaletxeak 1985ean argitara emana eta 1993an berrargitaratua. Ez zen izan, egia esateko, oso argitalpen ona, eta barruko aldean ez zen ardura handirik jarri: lerroak luze, tarteak estu... irakurtzeko nahiko deserosoa. Azken argitalpena Elkarlanean argitaletxeak ekarri zuen, Patxi Zubizarretak itzulpena eginda, 2001. urtean. Era bitara argitaratu zuen, azal bigunekoa eta azal gogorrekoa. Euskerazko testua oso-osorik irakur daiteke hemen.

Baina liburu hau hona ekartzearen arrazoi benetakoa beste bat izan da. Hain zuzen ere, nobela labur hau hainbat aldiz erabili izana haur literatura bezala, ume eta txikitxoei irakurtzeko. Ez da, ordea, Printze Txikia txikitxoentzako istorioa berez. Egia da bere protagonista ume bat dela, eta pertsonaiak erakusten dituen zintzotasun eta inozentzia oso biziak eta esanguratsuak direla nobela girotzeko. Baina ume honek ez du berebiziko abenturarik biziko liburuan zehar, elkarrizketak baizik. Beste pertsonaia batzuen ahotzak entzuten ditu, eta haiengandik bizitzari buruzko hausnarketa sakon eta abstrakto samarra egiten du Saint-Exúperyk. Ez dut uste, beraz, haurrak izan behar direnik liburu honen hartzaileak. Agian haur batek badu istorioari zerbait ateratzerik, baina ez dut uste benetan etekin nahikoa izango litzaiokeenik.
Printze Txikia helduentzako liburua da, haurtzaroa eta umetasuna ahaztuta dutenentzat, eta haurtzaroa eta umetasuna beraien baitan betirako gorde eta bizi dutenentzat. Horiek bai ulertuko dituzte, eta ondo disfrutatu ere bai, printzearen eta besteen arteko solasak, batzutan luzetxo eta metaforikoak.

Tiempo tendrán los niños, cuando ya sean jóvenes, de leer y disfrutar el verdadero sentido de El Principito, sin necesidad de confundirles a edades demasiado tempranas con disquisiciones filosófico-metafóricas sobre qué es lo importante en la vida, o la vanalidad de lo material en el mundo, que es de lo que va esta historia para adultos que no quieren dejar de ser parte del niño o la niña que fueron (como debe ser).

2008/01/09

Hizkuntza eta literatura eztabaidan - A vueltas con la literatura y el idioma



No es la primera vez que ocurre, pero siempre resulta un tanto sorprendente, y cuanto más pasa el tiempo, más sorprende que estos debates renazcan de sus cenizas como si no hubiera ocurrido nada mienras tanto. El caso es que la escritora Mariasun Landa, muy conocida por su aportación a la literatura sobre todo en el ámbito de la literatura infantil y juvenil, y también Xabier Silveira, bertsolari convertido a las artes literarias (como ya parece empezar a ser tradición), han decidido escribir y publicar sus últimas obras en castellano. Y a pesar de que el mundillo de la literatura vasca no es muy grande ni tiene un eco de larga distancia, lo cierto es que el suceso, aparentemete anodino, ha empezado ya a hacer brotar algunos chorros de tinta, que podrían terminar, por lo menos, en arroyos caudalosos. No es que la cuestión esté especialmente ligada a la literatura infantil y juvenil, que es la especial protagonista (que no la única) de este blog, pero en todo caso, es una afectada directa.
Han sido, precisamente, los compañeros de profesión de estos escritores quienes han protagonizado los debates más interesantes. Así, escritores de la talla de Koldo Izagirre, Juan Luis Zabala, Hasier Etxeberria, Edorta Jimenez o Jokin Muñoz han utilizado la red para hacer públicas sus opiniones en foros y blogs. Creo que sería interesante abrir aquí también un espacio para opinar sobre esta cuestión.

Silveiraren beraren web orritik hasita (aurrean jarri dugun estekan klikatuz... sartzeak merezi du!), beste batzuk ere kritiko agertu dira euskal idazleok gazteleraz idatzi izanagatik. Horrela egin du Izagirrek, Bazka aldizkari digitalean idatzitako artikulu batean. Landa eta Silveirak agertutako arrazoien artean beraiek bizi izandako esperientziak zirela eta, orduan erabilitako hizkuntza gaztelera zela eta, euren gogorapen eta sentipenak hizkuntza horretan agertzen zitzaizkiela. Koldo Izagirreren hitzek, bestalde, piztu egin dute poxpolua, eta bai alde eta bai kontra, iritziak zabaldu egin dira interneten zehar. Horrela egin du Zabalak ere Berrian duen blogean, "Mundua euskaraz dago" izenburua duen hausnarketa batean. Eta horrela beste askok ere. Interesgarri deritxot hemen ere horri buruzko iritziak batzeari, hortaz, norbait animatzen bada, horra hor tartea...

2008/01/06

NABAR hartza: jostailuaren atzekoak

Aurtengo Gabonetan aukera izan dugu Nabar hartzaren panpina gure haurrei oparitzeko. Honela urrats txiki baina garrantzitsu bat gehiago egin dugu aurrera, gure bizitzako edozein esparrutara euskera zabaltzeko. Kasu honetan, pelutxe goxo eta berbontzi honek ipuinak euskeraz kontatzeko gaitasuna du. Eta hori bakarrik ez: ipuinak aldatu, berritu eta eguneratu egin daitezke, Nabar hartzaren web horrian sartuz, bertatik deskarga baitaitezke ipuinon audioak, gero hartzaren "tripetara" sartzeko, USB portu baten bidez.

Egia esan, hona ekarri nahi nuena ez zen jostailua bera, hari lotuta dagoen webgunea baizik. Badakit jakin, honelakoak egiten direnean, nolabaiteko propaganda ere egiten dugula, baina gauza interesgarrien zabalkundea ez da, nire ustez, etikoki gaitzestekoa. Web orri hau Nabar.com da, eta berez panpinaren audioak berriztu eta aldatzeko da. Baina bidebatez, hartzarentzako ipuinak, audioan bakarrik ez, idatziz ere badaude, eta gainera Espainiako hainbat hizkuntzatan.
Webguneak ipuin zerrenda bat dauka, eta bertatik aukera dezakegu nahi dugun ipuina.

Ipuinaren izenarekin batera, ikono batzuk ditugu, eta bertan sakatuta, aukera dezakegu ipuin hori audioan entzutea momentuan bertan, audio hori gure ordenagailura jeistea, edo eta ipuinaren testua ikusi.Ez dut esango ipuinon testuak modu berezian argitaratuta daudenik. Hau ez da ipuin liburua, ipuin bilduma informatikoa baizik. Eta alde horretatik, leku interesgarria gure umeei kontatzeko ipuinak amaitzen badoazkigu. Ipuinak, oro har, laburrak eta errazak dira, eta gaztetxoenentzat aproposak.
Tira, nik neuk ahalegina egingo nuke, hori bai, ipuinok neuk kontatzeko, narraketari gatz eta piper bereziagoa emateko, zeren audioetan entzuten diren abotzak politak eta argiak badira izan, baina antzezpenaren aldetik ez dira oso biziak, bestela frogatu bat entzuten hemen.

2008/01/04

Giroa berotzeko - Para ir entrando en calor


Una buena manera de acercarse a la reflexión sobre la lectura, la animación, la afición por la literatura, etc... creo que sería leer las reflexiones que Daniel Pennac compartía con los lectores en su libro Como una novela (Anagrama) hace ya quince años. A pesar del tiempo las cuestiones que aborda en este pequeño ensayo-testimonio no han perdido actualidad y, sobre todo, están contadas con humor y un estilo ágil y de fácil lectura. Hay de todo un poco, pero entre la maraña seguro que todo el mundo puede encontrar experiencias fáciles de reconocer en su propia vida. El final es un decálogo sobre los derechos del lector, y en él desarrolla los siguientes artículos:

1. El derecho a no leer.
2. El derecho a saltarse las páginas.
3. El derecho a no terminar un libro.
4. El derecho a releer.
5. El derecho a leer cualquier cosa.
6. El derecho al bovarismo (enfermedad de transmisión textual).
7. El derecho a leer en cualquier lugar.
8. El derecho a hojear.
9. El derecho a leer en voz alta.
10. El derecho a callarnos.

Podéis encontrar reseñas e incluso partes del libro en la red, como por ejemplo la del blog Solodelibros (pinchad en la palabra). A pesar de ser un texto veterano, se ha reeditado mucho, así que no creo que os resulte difícil encontrarlo en una edición reciente.

Honen gehigarri ona izan daiteke Gianni Rodarik aspaldian idatzitako artikulu hau: "Bederatzi era berri haurrei irakurtzea gorrotatzen irakasteko". Rodariren estilo zorrotzarekin idatzita dago, jakina, eta hainbat lekutan argitaratuta aurki dezakezue, adibidez, hemen sakatzen baduzue. Euskerazko laburpen bat badago behintzat, Txilikuk, Juan Kruz Igerabidek eta beste batzuk prestatutako liburutto batean. Eta gainera liburu hau sarean dago, zure ordenagailuan doan jeisteko prest, hain zuzen ere hauxe da bera: Zer egin dezake nire ikasle batek liburu batekin. Liburuxka honetan gainera, Pennac-en dekalogoa ere badator, osorik euskeratuta.

2008/01/02

Zergatik literatura? - ¿Literatura por qué?


Literatura irakurtzea beharrezkoa al da gizakiontzat? Eta eskolan literatur irakurleak lortu behar dira? Galdera hauei erantzutea ez da edonolako gauza, baina garrantzitsua da, literaturari eskolan ematen diogun lekua eta trataera erantzun horietatik datorrelako. Nire ustez, ez dugu erantzun horiek emateko nahikoa hausnartu, eta gure gaurko iritziak aspaldiko aurreiritzi eta inertzia asko dituzte. Beharbada horietaz guztietaz libratuz gero, hasiko ginateke behingoz literatura eskolara behar bezala eramaten.

Es importante que respondamos a algunas preguntas como ¿creemos necesario que las personas lean literatura? ¿debe la escuela conseguir personas que lean literatura? Tengo la impresión de que la respuesta que demos a estas preguntas marcará significativamente el espacio y el tratamiento que le damos en las aulas, y creo firmemente que deberíamos darles algunas vueltas más a esas respuestas, ya que las que actualmente parecen venir a nuestra mente suelen estar bastante mediatizadas por la herencia cultural y los prejuicios en torno a la lectura que hemos adquirido. Quizás cuando consigamos librarnos de todo esto empecemos a acercar la literatura al aula como los alumnos se merecen.